EU proširenje se isplatilo: Rumunija i Bugarska u 20 godina povećale BDP
Najnovije istraživanje Eurobarometra pokazuje da je podrška EU-u na najvišem nivou u više od četiri decenije, dok podaci jasno pokazuju da su upravo nove članice najviše napredovale.
Ekonomski rast kao ključna korist članstva
Prema istraživanju sprovedenom početkom 2025. godine, čak 74% građana EU smatra da je njihova zemlja profitirala od članstva u Uniji – što je najviši procenat od kada je ovo pitanje uvedeno 1983. godine. Kao glavne koristi ispitanici navode ekonomski rast (28%) i otvaranje novih radnih mjesta (26%).
Podaci to i potvrđuju: BDP po glavi stanovnika u Češkoj je sa 45% prosjeka EU 2004. porastao na 74% 2024. godine – sa 9.490 eura na 29.940 eura. U Litvaniji je skok bio još dramatičniji, sa 4.960 eura na 27.350 eura, odnosno sa 26% na 68% evropskog prosjeka.
Rumunija i Bugarska šampioni rasta
U periodu od 2004. do 2024. godine, dok je prosječni BDP po glavi stanovnika u EU rastao za 88%, u 13 novih članica rast je bio višestruko veći.
Najveći skok zabilježen je u Rumuniji (558%) i Bugarskoj (500%), gdje je indeks rasta BDP-a dostigao 600 poena.
U Rumuniji je BDP po glavi stanovnika porastao sa 2.820 na 18.560 eura, a u Bugarskoj sa 2.710 na 16.260 eura.
Baltik je takođe briljirao – Litvanija je zabilježila rast od 405%, Letonija 336%, a Estonija 305%.
Kupovna moć se udvostručila
Mjereno prema standardu kupovne moći (PPS), koji pokazuje koliko se robe i usluga može kupiti za isti iznos u svakoj zemlji, nove članice EU napravile su ogroman iskorak.
U 2004. godini Rumunija i Bugarska imale su najniže indekse – svega 35 bodova (65% ispod EU prosjeka). Dvije decenije kasnije, Rumunija je gotovo udvostručila svoj skor na 78, a Bugarska na 66.
Sličan napredak zabilježen je u Litvaniji (sa 50 na 88), Letoniji (sa 45 na 71), Poljskoj (sa 52 na 79) i Estoniji (sa 56 na 79).
U zemljama poput Slovenije i Češke rast je bio umjereniji, ali stabilan – sa 87 na 91, odnosno sa 81 na 91 indeksnih poena.
EU proširenje kao dobitna formula
Evropska komisija ocjenjuje da je proširenje 2004. godine donijelo „širok spektar značajnih koristi i impresivan ekonomski rast, kako novim članicama, tako i Uniji u cjelini“.
I akademska istraživanja to potvrđuju – ekonomista Basile Grassi sa Univerziteta Bocconi zaključuje da pristupanje EU podiže prihode novih članica, a da pritom ne smanjuje blagostanje postojećih. Po njegovim riječima, „proširenje EU izgleda kao dobitna igra za sve strane“.
Kandidatkinje za članstvo: male ekonomije, veliki potencijal
Trenutno je devet zemalja formalni kandidat za članstvo u EU: Bosna i Hercegovina, Crna Gora, Sjeverna Makedonija, Albanija, Srbija, Ukrajina, Moldavija, Gruzija i Turska, dok je Kosovo potencijalni kandidat.
Evropska komesarka za proširenje Marta Kos izjavila je u aprilu da je novi talas pristupanja „realan do 2030. godine“, uz napomenu da su Ukrajina, Moldavija, Albanija i Crna Gora trenutno najdalje odmakle u procesu, prenosi Investitor me.
Ekonomski posmatrano, većina ovih zemalja ima skroman obim proizvodnje: Ukupan BDP EU iznosio je 2024. godine 18 biliona eura. Deset zemalja kandidata ostvarilo je zajedno 1,63 biliona eura, od čega Turska čak 1,25 biliona. Bez Turske, devet preostalih zemalja imalo je 381 milijardu eura, što je manje od BDP-a Danske (392 milijarde).
Ako se isključe i Turska, Ukrajina i Srbija, zajednički BDP ostalih sedam iznosi tek 130 milijardi eura – manje od ekonomije dvije trećine članica EU.
Dakle, 20 godina nakon istorijskog proširenja 2004. godine, ekonomski podaci potvrđuju da su nove članice sustigle, a neke i prestigle očekivanja. Rumunija, Bugarska i baltičke države postale su simbol uspješne konvergencije prema evropskom standardu – dokaz da članstvo u Uniji donosi stvarne i mjerljive koristi.
